Derde naamval: datief

Onderwerp: naamvallen 
Trefwoorden: Amazing Russian  Russian grammar  Russian from Russia 

De datief (of dative case) heet in het Russisch дательный падеж. Dat vertelt al wanneer je de naamval gebruikt. In дательный zit дать, en dat betekent (net als давать) geven (zie hier voor vervoegingen). Wat weer komt van het Latijn, waarin dare = geven, en datum = gegeven. Wordt er in het Russisch iets gegeven, dan gebeurt dat (zoals in wel meer talen) in de derde naamval.


Daarbij moet je ‘geven’ en ‘gegeven’ ruim opvatten, of een beetje poëtisch nemen.

Gebruik

Je gebruikt дательный падеж onder meer in de volgende gevallen.


Meewerkend voorwerp

Er wordt iets aan iemand gegeven of gericht. Vaak een persoon: de ontvanger of geadresseerde. De naamval vervangt vaak het Nederlandse ‘aan’ of ‘voor’.

Ik adviseer dit boek aan mijn studenten (of: ik adviseer mijn studenten dit boek): ‘mijn studenten’ (мои студенты) in de derde naamval. Я рекомендую эту книгу моим студентам.

Hij vertelt grappen aan vrienden (of: hij vertelt vrienden grappen): vrienden (друзья, die ontvangen) in de derde naamval. Он рассказывает анекдоты друзьям.

Voorbeelden uit Beginning Russian: Dative Case. Indirect Object. Common Verbs -1 (Amazing Russian, 2018, 15 m).


Adressering

Namen veranderen ook. Zelfs die op een envelop. Als de post zijn werk doet, wordt de geadresseerde immers een ontvanger. Aan Vladimir Poetin: Владимиру Путину. In ruil voor de vervoeging (hier een у aan voor- en achternaam) is ‘aan’ niet nodig.


Werkwoorden

Behalve dus bij дать ook derde naamval na werkwoorden als дарить (geven), купить (kopen), приносить (brengen) en посылать (sturen). Mits gericht op of bestemd voor een ontvanger.*

Ook datief bij помогать (helpen), платить (betalen), звонить (opbellen) en andere werkwoorden die een signaal overbrengen. En werkwoorden waar je ‘aan’ of ‘voor’ achter kunt denken. Zoals говорить, сказать, рассказывать (praten, zeggen, vertellen), советовать (adviseren), предлагать (aanbieden), отвечать (antwoorden), объяснять (uitleggen), сообщать (commmuniceren) en писать (schrijven).

Al die werkwoorden in nog geen 3 minuten in een animatie van Victoria Arysheva. Meer een samenvatting voor later dan uitleg voor in het begin.


Leeftijd

Wie 20 jaar is, is 20 jaar gegeven. Een ontvanger dus. Daarom ook de derde naamval als je je leeftijd vertelt, of vraagt hoe oud iemand is. Je zegt: aan mij 20 jaren (eigenlijk: 20 zomers). Je vraagt: hoeveel jaren aan jou, aan u, enzovoort. Ik ben 20: мне 20 лет.

Onderstaande clip behandelt ook vervoegingen en geeft oefeningen. Hoe oud zijn (of waren) Mark Zuckerberg en Bill Gates, bijvoorbeeld (666 is niet correct).


Zie

Dative Case. Expressing Age. Сколько лет?
(Amazing Russian, 2018, 12 m)



Gevoelens

‘Ik heb het warm is in het Russisch min of meer: aan mij is de warmte. Alsof die je gegeven is. Мне жарко. Zo ook met kou (мне холодно), angst (мне страшно), verveling (мне скучно) en noem maar op.

Zie

Iets leuk vinden (of niet leuk vinden) is ook een gevoel. Daarom datief bij нравиться. Je houdt ervan (of: het bevalt je): тебе нравиться.

Zie

Hetzelfde geldt voor (o.m.) dingen nodig hebben. Derde naamval bij de werkwoorden die dat uitdrukken, zoals нужен en надо.

Zie

Lang niet volledig. Zie ook Dative Case – “надо / можно / нельзя” (Anna Cher, 2020, 10 m), Нужно, Можно, Нельзя и Дательный падеж (Maria Petrova, 2020, 16 m) en Feelings, Possibilities, and Permission in Russian: Subjectless Expressions (Russian grammar, 2013, 5 m) – maar dan nog.

Samenvatting in de animatie (op tempo) Dative case. Use 2. Russian language lessons (Victoria Arysheva, 2016, 4 m); er is ook een deel 3.


Voorzetsels к en по

Voor richtingen gebruik je vaak de accusatief (vierde naamval), maar bij een persoon ligt dat anders. Je gaat на of в (naar) iets, maar к (naar) iemand. Dat к (of ко) gebruik je ook om aan te geven dat je naar een plaats gaat die niet je bestemming is, aan iets went, en in de betekenis van ‘tot’ of ‘jegens’. Zoals in к сожалению (tot mijn spijt, helaas) en к счастью (tot mijn geluk, gelukkig). Tы привыкнешь к этому: je went eraan.

Zie Грамматика / предлоги К и КО / русский язык (русский с носителем, 2020, 8 m) en (van hetzelfde kanaal) “К” / предлог (2018, 4 m).

Een heel scala aan toepassingen ligt besloten in по plus derde naamval. Vaak laat het zich vertalen met ‘per’, ‘via’ of ‘over’. Zoals in по телефону (per telefoon, telefonisch). Een экзамен по русскому языку is een examen Russisch, ter onderscheid van een examen in het Russisch (на русском языке). Het veelzijdige по kan ook richting uitdrukken (по дорогу = over de weg, onderweg; NB: het zelfstandig naamwoord hier in vierde naamval), en (in derde naamval) een meervoud aan richtingen. Een прогулка по городу is een wandeling door de stad (heen en weer, in meer dan één richting).

Olga Jarrell (Amazing Russian) was zo behulpzaam er een drieluik (2019) aan te wijden.

Zie ook


Vervoegingen

De persoonlijk voornaamwoorden veranderen in мне, тебе, ему, ей, нам, вам en им.
Кто (wie) wordt кому, en что (wat) wordt чему,


Zelfstandig naamwoorden

Mannelijke en onzijdige woorden eindigen in de derde naamval op у (zoals in Путину) of ю. Vrouwelijke woorden op e of и (-ия wordt -ии). Meervoud op -ам (zoals in студентам) of -ям (zoals in друзьям). Er verdwijnt ook wel eens een letter, en de klemtoon verspringt nu en dan.

Kalme uitleg bij Russian grammar. Zie tevens Дательный падеж. Существительные. Часть 1 (О русском по-русски, 2019, 14 m); er is ook een deel 2 (17 m) en deel 3 (11 m).


Dative Case Noun Endings in Russian
(Russian grammar, 2014, 5 m)



Bijvoeglijk naamwoorden

Mannelijk en onzijdig eindigen op -ому of -ему, en vrouwelijk (zoals je bij meer naamvallen ziet) op -ой of -ей. Meervoud eindigt op -ым of -им.

Zie


Dative Adjective Endings
(Russian grammar, 2018, 4 m)



Afsluitend met een 6 (of 5) Minute Drill (Russian from Russia, 2018, 5,5 m).



Meer


laatste bewerking 26-10-2020

*) In bijvoorbeeld ‘ik geef (koop, breng, enz.) bloemen’ is het niet van toepassing, omdat een ontvanger ontbreekt. Wel derde naamval in ‘ik geef haar bloemen’ – ‘haar’ wordt ей.

Meer

Taal

WERKWOORDENSCHAT

Werkwoorden werken voor wie zinnen wil maken. Daar – werken en maken, daar heb je er al twee. En zie van die zin maar eens Russisch te maken als je als je работать of делать niet kent. Werken dus, ook aan je werkwoordenschat.

Russisch Leren met Nieuws

Ook bij slecht nieuws is er goed nieuws: er valt heel wat van te leren. Russische nieuwsartikelen zijn uitstekend lesmateriaal, ook voor de meer gevorderde student.

ZESDE NAAMVAL: LOCATIEF/PREPOSITIONAL

De zesde naamval, in het Russisch предложный падеж, is voor de meeste studenten de eerste die ze leren. De reden daarvoor is eenvoudig: de zesde naamval zelf is dat ook.

OPERATIE OORLOG

En toen werd het oorlog. Of moeten we zeggen: begon de speciale militaire operatie. Op 24 februari 2022 trokken Russische troepen Oekraïne binnen. Het mocht oorlog noch invasie heten, maar het had van beide wel veel weg.

Perfectief en imperfectief

Dit komt vaak als een tegenvaller voor studenten Russisch: van (bijna) elk Russisch werkwoord zijn er twee. Die wel ongeveer hetzelfde betekenen, maar heel verschillende dingen uitdrukken. Dus moet je beide kennen, en van allebei de vervoegingen leren.

Fout Cyrillisch

Fouten maken in cyrillisch is niet erg. Doet iedereen. Maar fout cyrillisch, dat is de grootste fout die je kunt maken. En het ergste wat je met dat edele cyrillisch maar kunt doen.

Made with PoppyGo